Izrađena Analiza lokalnih tržišta rada u Crnoj Gori
U okviru projekta “Dalji razvoj lokalnih inicijativa za zapošljavanje” koji se finansira iz sredstava EU-IPA u okviru Programa EU i CG za zapošljavanje, obrazovanje i socijalnu politiku, izrađena je Analiza lokalnih tržišta rada u Crnoj Gori. Ova analiza predstavlja informacionu osnovu u razvijanju lokalnih strategija zapošljavanja i ljudskih resursa, pratećih akcionih planova, kao i razvoju aktivnih mjera tržišta rada prilagođenih lokalnim tržištima rada. Takođe, ona treba da pomogne u razvoju kapaciteta u okviru uspostavljenih LPZ-ova za razvoj, upravljanje i sprovođenje lokalnih mjera zapošljavanja i projekata finansiranih od strane Evropske unije.
Analiza lokalnih tržišta rada u Crnoj Gori urađena je sa ciljem da: a) obezbijedi dobro razumijevanje lokalnih socio-ekonomskih uslova i načina na koji oni utiču na stanovništvo i na poslovne subjekte, b) identifikuje snage i slabosti lokalne ekonomije i tržišta rada, kao i karakteristike lokalnih društveno-ekonomskih izazova i šansi, i c) informiše i doprinese razvoju lokalnih strategija zapošljavanja i ljudskih resursa. Metodologija za izradu ove analize se oslanja na širok spektar sekundarnih izvora podataka, uključujući prije svega nacionalnu statistiku kao i kvalitativna istraživanja. Da bi se osiguralo da su procjene u potpunosti autoritativne i da imaju dodatnu vrijednost za nacionalne i lokalne partnere, metodologija koja je korišćena u ovoj analizi omogućila je da se znanja, stavovi i specifične informacije u posjedu lokalnih partnera i drugih zainteresovanih strana takođe uključe u analizu. To je značilo dopunjavanje raspoloživih statističkih podataka iz postojećih zvaničnih izvora lokalno prikupljenim kvalitativnim i dodatnim kvantitativnim podacima koji su bili na raspolaganju lokalnim akterima.
Pored kratkog uvodnog dijela, u drugom dijelu analize predstavljen je opšti makroekonomski i strateški okvir na nivou Crne Gore, posebno uzimajući u obzir regionalnu dimenziju. Zatim, u trećem se dijelu detaljnije analiziraju ukupni i regionalni aspekti kretanja na tržišta rada, prije svega korišćenjem podataka Ankete o radnoj snazi i drugih sekundarnih izvora. U četvrtom dijelu predstavljena je metodologija razvijena specifično za potrebe analize lokalnih tržišta rada u cilju razvoja lokalnih inicijativa za zapošljavanje i identifikovani su i objašnjeni raspoloživi indikatori uključeni u analizu. Posebno, dizajaniran je kompozitni indeks koji služi za poređenje stanja, dinamike i perspektiva tržišta rada jedinica lokalne samouprave u okvirima Crne Gore i njihovih užih geografskih regiona, kao i za praćenje procesa međuregionalne i unutar regionalne konvergencije u pokazateljima lokalnih tržišta rada. U petom, najvažnijem i centralnom dijelu, prikazane su detaljne pojedinačne analize lokalnih tržišta rada za sve opštine u Crnoj Gori (24), nastale u nekoliko iteracija kroz interaktivni proces u koji su bili uključeni članovi projektnog tima i predstavnici lokalnih stejkholdera. U kratkom zaključnom razmatranju ukazuje se na mogućnosti za dalje usavršavanje metodologije koja je razvijena u ovoj analizi, te se daju preporuke za njenu primjenu u daljem toku projekta na razvoju lokalnih inicijativa za zapošljavanje.
Ova analiza lokalnih tržišta rada u Crnoj Gori može se posmatrati i koristiti na više načina. Prvo, ona sadrži korisne informacije i ukazuje na potencijal statističkih i administrativnih podataka koji već stoje na raspolaganju akterima lokalne javne politike. Impresivna lista indikatora (32) koje je prikupljena u saradnji sa lokalnim stejkholderima to potvrđuje. S druge strane, postojanje gepova i nepouzdanosti u raspoloživim podacima ukazuje na potrebu njihovog preispitivanja i daljeg unapređivanja njihove pouzdanosti. Ipak, bolje je razmatrati opcije za lokalnu politiku i strategiju zapošljavanja kritički koristeći široku bazu informacija i podataka, nego zasnivati strateško planiranje politike na utiscima i predubeđenjima. Jednostavni metodološki instrumenti koje smo kreirali za praćenje postignuća na tržištu rada prije su zamišljeni kao putokaz za njihovo lokalnu kreativno dopunjavanje i nadograđivanje, nego kao gotova rješenja. To je pravi put ka lokalnoj održivosti metodologije koju smo izgradili. Uvijek treba imati u vidu da je krajnja svrha analize puno korišćenje njenih rezultata u razvoju lokalnih partnerstava, kreiranju lokalnih aktivnih mjera i na tržištu rada i stvaranju potencijala za brži ukupan socio-ekonomski razvoj opština Crne Gore.
Kao postskriptum, potrebno je napomenuti da se između pripreme radne i finalne verzije ovog izvještaja Crna Gora suočila i uspješno izborila sa prvim talasom epidemije Covid-19. Ipak, opšta je saglasnost da će se globalne posljedice epidemije u ekonomskoj sferi, čak i da ne bude njenih novih talasa, osjećati još dosta dugo. To posebno važi za Crnu Goru, prije svega zbog velikog udjela turizma i povezanih djelatnosti u kreiranju BDP-a, ali i zbog visokog zatečenog nivoa javne potrošnje. U novim okolnostima doći će do preispitivanja postojećeg modela rasta i razvoja na svim nivoima, uključujući i lokalne. Lokalna tržišta rada prolaziće u jednom dužem periodu kroz nova velika iskušenja. Nadamo se da će ova analiza i razvijeni instrumenti praćenja doprinijeti strateškom promišljanju tih novih izazova.
Analizu lokalnih tržišta rada u Crnoj Gori možete preuzeti na linku.